Νέα

Στις 24/6/2022 η ομάδα του Ερευνητικού Προγράμματος EGEOLAND παρουσίασε τα νεότερα δεδομένα της επιστημονικής έρευνας που διεξάγει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης στο νησί της Λήμνου, με επίκεντρο την αρχαιολογική θέση του Ούριακου.

Η εν λόγω έρευνα χρηματοδοτείται από Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ).

Τα πιο πρόσφατα αποτελέσματα του διεπιστημονικού ερευνητικού προγράμματος EGEOLAND παρουσιάστηκαν στις 10 Μαρτίου 2022 στα πλαίσια της 34ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη το 2021 από τον επικεφαλής του προγράμματος, Ομότιμο Καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. κύριο Νίκο Ευστρατίου.

Τίτλος της ανακοίνωσης: Η ανασύνθεση της παλαιογεωγραφίας μιας κατασκήνωσης κυνηγών της Τελικής Παλαιολιθικής (11η χιλιετία π.Χ.) στο νησί της Λήμνου –
Το διεπιστημονικό ερευνητικό πρόγραμμα EGEOLAND του ΕΛΙΔΕΚ.

Την ανακοίνωση υπογράφουν οι Ν. Ευστρατίου, Γ. Συρίδης, Ό. Κουκουσιούρα, Π. Καρκάνας, Μ. Γκούμα, Ε. Αηδονά, Μ. Ντίνου, Κ. Βαστέλη, Π. Τσούρλος, Κ. Κούλη, Φ. Στεφάνου, Α. Χαλκιώτη, Δ. Πουλατσόγλου, Π. Μητσάκος, Ν. Θεοχαρίδης.

Η δεύτερη φάση του Ερευνητικού Προγράμματος (διάρκειας 18 μηνών) περιλαμβάνει τη μελέτη των πυρηνοληψιών που πραγματοποιήθηκαν στη Λήμνο (1ο Πακέτο Εργασίας) τον Ιούνιο του 2020.

Οι τρεις πυρήνες, βάθους πολλών μέτρων – η βαθύτερη έφτασε τα 15μ – μετά την ολοκλήρωση των γεωτρήσεων μεταφέρθηκαν στο Εργαστήριο του Γεωλογικού Τμήματος του ΑΠΘ για άνοιγμα και επεξεργασία.

Επελέγησαν τα δείγματα των πυρήνων που επρόκειτο να μεταφερθούν στο Wiener Lab της Αμερικανικής Σχολής Αθηνών (Συνεργαζόμενος Φορέας) για παράλληλες και συμπληρωματικές αναλύσεις σύμφωνα με τον προγραμματισμό της μελέτης και τις δυνατότητες του κάθε εργαστηρίου.

Η τεχνική επεξεργασία των δειγμάτων (πλύσιμο, στέγνωμα κλπ) – μια εξαιρετικά χρονοβόρος εργασία – που έχει ήδη ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2020, αντιμετωπίζει πολλές καθυστερήσεις λόγω των περιορισμών της πανδημίας που επηρεάζει την ταυτόχρονη εργασία πολλών ερευνητών στο εργαστήριο αλλά και τις μετακινήσεις τους. Ιδιαίτερα το lockdown που επιβλήθηκε στην πόλη της Θεσσαλονίκης για δύο μήνες, καθυστέρησε σημαντικά την έναρξη και την εξέλιξη των προγραμματισμένων εργαστηριακών αναλύσεων των δειγμάτων. Ελπίζεται ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί σύντομα.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ Α’ ΦΑΣΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (Παραδοτέο Πακέτο 1)
14-23 ΙΟΥΛΙΟΥ 2020

Η πολύ σημαντική και κρίσιμη φάση της διεξαγωγής των αρχαιολογικών γεωτρήσεων πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο από αυτοκινούμενο γεωτρύπανο, που ταξίδεψε από τη Θεσσαλονίκη, υπό την επίβλεψη των γεωλόγων του ΑΠΘ και μελών της ερευνητικής ομάδας, Γ. Συρίδη και Ο. Κουκουσιούρα. Οι γεωτρήσεις έγιναν σε συγκεκριμένα σημεία τα οποία είχαν προσεκτικά προεπιλεγεί μετά από γεωφυσικές έρευνες και μελέτες και ήταν απόλυτα επιτυχείς τόσο για το βάθος στο οποίο έφτασαν όσο και για το περιεχόμενο των πυρηνοληψιών που εξήχθησαν.

Σύμφωνα με το γεωλογικό πρωτόκολλο των αρχαιολογικών γεωτρήσεων τα δείγματα συσκευάστηκαν προσεκτικά και μεταφέρθηκαν στα εργαστήρια του Γεωλογικού Τμήματος του ΑΠΘ για άμεση εξέταση και αξιολόγηση από τους ειδικούς συνεργάτες του προγράμματος. Στη διαδικασία ανοίγματος των δειγμάτων συμμετείχαν εκτός των γεωλόγων Καθ. Γ. Συρίδη και Ο. Κουκουσιούρα, η ιζηματολόγος Δρ. Μ. Γκούμα και η ανθρακολόγος Καθ. Μ. Ντίνου.

Η πρώτη αξιολόγηση των αποτελεσμάτων κρίνεται ως εξαιρετικά θετική με τα δείγματα που πάρθηκαν να είναι πλούσια σε παρουσία υλικών που θα μπορούσαν να αξιολογηθούν εργαστηριακά θετικά για το παλαιοπεριβάλλον, τη γεωμορφολογική εξέλιξη της περιοχής, χρονολόγηση κλπ.

Παράλληλα, έγινε συστηματική δειγματοληψία ιζημάτων από την περιοχή γύρω από τη θέση από μέλη της της ερευνητικής ομάδας με στόχο μια σειρά εργαστηριακών μετρήσεων (Καθ. Ε. Αηδονά, μαγνητισμού) και αναλύσεων (χρονολόγησης). Ακολούθησε από συνεργάτες της ερευνητικής ομάδας (Φ. Στεφάνου-Γ. Λίγκας) η καταγραφή με εναέρια μέσα του χώρου μελέτης (πεδιάδα και ακτογραμμή) με σκοπό τη δημιουργία τοπογραφικών χαρτών και ανασύνθεσης της παράκτιας περιοχής (Δρ. Α. Χαλκιώτη).

Η κύρια φάση της γεωφυσικής έρευνας πεδίου [Πακέτο Εργασίας 1] πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της Φυσίνης της Λήμνου ανάμεσα στις 17 και 24 Ιουνίου 2020. Με δεδομένες τις δυσκολίες μετακίνησης στο νησί λόγω της πανδημίας, η αποστολή της ερευνητικής θεωρήθηκε άθλος και ως επιστημονικός υπεύθυνος του Προγράμματος οφείλω να ευχαριστήσω από καρδιάς όλα τα μέλη της ερευνητικής ομάδας για τη συμμετοχή τους στην παράτολμη λόγω των συνθηκών εξόρμηση στο νησί και την ιδανική ατμόσφαιρα συνεργασίας που επικράτησε στη διάρκειά της.

Στην έρευνα συμμετείχαν οι εξής ομάδες εργασίας:

1. Γεωφυσική διασκόπηση (Π. Τσούρλος και οι μεταπτυχιακοί φοιτητές Κ. Πολυδωρόπουλος και Π. Λούβαρης)
2. Τοπογραφική έρευνα – δορυφορικές και εναέριες καταγραφές (Φ. Στεφάνου- Γ. Λίγκας)
3. Δειγματοληψία φυσικών και αρχαιολογικών επιχώσεων (Γ. Συρίδης-Ο. Κουκουσιούρα-Μ. Γκούμα)
4. Αρχαιολογική επισκόπηση (Πλ. Μητσάκος-Δ. Πουλατσόγλου)

Τα αποτελέσματα της γεωφυσικής έρευνας, τα οποία ολοκληρώθηκαν άμεσα, μας επέτρεψαν να προχωρήσουμε στην επιλογή των σημείων όπου θα πραγματοποιηθούν τις επόμενες μέρες οι γεωτρήσεις. Τα δείγματα που συνελέγησαν από τους γεωλόγους (Γ. Συρίδης-Ο. Κουκουσιούρα) και τη γεωμορφολόγο (Μ. Γκούμα) της ομάδας μεταφέρθηκαν στο Εργαστήριο της Γεωλογίας του ΑΠΘ και στο συνεργαζόμενο με το Πρόγραμμα Wiener Lab της Αμερικανικής Σχολής Αθηνών αντίστοιχα, για να ξεκινήσει σταδιακά η επεξεργασία τους [Παραδοτέο 2].

Τα ευρήματα της αρχαιολογικής έρευνας (λίθινα εργαλεία) καταγράφηκαν και μελετήθηκαν επί τόπου από τους Πλ. Μητσάκο και Δ. Πουλατσόγλου. Καμία συλλογή υλικού δεν πραγματοποιήθηκε.

Σημειώνεται η συντονισμένη χρήση από τα μέλη της ερευνητικής ομάδας των η/υ που αγοράστηκαν στα πλαίσια του Προγράμματος. Ακολουθεί ενδεικτική φωτογραφική αποτύπωση όλων των παραπάνω δράσεων.

Ι. Γεωφυσική επισκόπηση

• 

• 

ΙΙ. Δειγματοληψία από φυσικά στρώματα

• 

• 

• 

• 

• 

• 

ΙΙΙ. Λήψη δειγμάτων χώματος για χρονολόγηση (OSL) από φυσικά και αρχαιολογικά στρώματα – Δείγματα για μαγνητικές μετρήσεις- Μικρομορφολογία

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

IV. Αρχαιολογική επισκόπηση

• 

• 

• 

V. Τοπογραφικές εργασίες – Χρήση εναέριων μέσων (drone, πτητικό μέσο)

• 

• 

• 

VI. Ηλεκτρονική επεξεργασία δεδομένων

• 

• 

27-30 Μαΐου

ΣΚΟΠΟΣ: ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΔΙΑΔΑ ΤΗΣ ΦΥΣΙΝΗΣ

Ν. Ευστρατίου, Αρχαιολόγος, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ, Επιστημονικός Υπεύθυνος Προγράμματος

Γ. Συρίδης, Καθ. Γεωλόγος, Τμήμα Γεωλογίας ΑΠΘ

Ο. Κουκουσιούρα, ΕΔΙΠ, Γεωλόγος, Τμήμα Γεωλογίας ΑΠΘ

Για το διάστημα 27 με 30 Μαϊου 2010 πραγματοποιήθηκε ταξίδι στη Λήμνο από τα παραπάνω μέλη της ερευνητικής ομάδας για την επισκόπηση του χώρου και την επιλογή των σημείων όπου θα γίνουν οι αρχαιολογικές γεωτρήσεις τον Ιούνιο. Η σημαντική αυτή επίσκεψη, που είχε καθυστερήσει σημαντικά λόγω των προβλημάτων με τον κοροναϊό και την απαγόρευση των μετακινήσεων γενικότερα – αλλά ειδικότερα στα νησιά – πραγματοποιήθηκε αμέσως μόλις επετράπη αυτό το ταξίδι. Η μετάβαση έγινε με αεροπλάνο και είχε διάρκεια τριών ημερών. Λόγω των κλειστών ακόμα ξενοδοχείων η ομάδα φιλοξενήθηκε στο Μούδρο και οι μετακινήσεις πραγματοποιήθηκαν με όλες με τις αναγκαίες προφυλάξεις.

Στο διάστημα των τριών ημερών τα μέλη της ερευνητικής ομάδας επισκέφθηκαν όλη την έκταση της πεδιάδας της Φυσίνης, που εκτείνεται ανάμεσα στο ομώνυμο χωριό και τον Ούριακο, αλλά και την παραλία Λουρί όπου βρίσκεται η αρχαιολογική θέση. Επελέγησαν 4 κατ’ αρχήν σημεία γεωτρήσεων, με κριτήριο γεωφυσικά χαρακτηριστικά, δηλ. φυσικές επιχώσεις με υποσχόμενο πλούσιο υλικό για την ανασύνθεση του περιβάλλοντος τα τελευταία 10.000 χρόνια, αλλά και δυνατότητα πρόσβασης του γεωτρύπανου. Συνελέγησαν δείγματα για εργαστηριακή ανάλυση. Αναζητήθηκαν και βρέθηκαν οι ιδιοκτήτες των χωραφιών – πρόκειται για εγκαταλειμμένους σήμερα χώρους (βάλτοι) – οι οποίοι και συναίνεσαν στη διεξαγωγή των αρχαιολογικών αυτών γεωτρήσεων. Στη συνέχεια, οι συντεταγμένες των σημείων αυτών τοποθετήθηκαν σε χάρτη και κατατέθηκαν στην Εφορεία Μυτιλήνης προς ενημέρωση και έγκριση. 

Η επίσκεψη ολοκληρώθηκε με επιτυχία το Σάββατο 30 Μαίου.

Ν. Ευστρατίου